افرادی که از رژیم‌غذایی اتکینز پیروی می‌کنند مراقب کمبود ویتامین‌ها باشند
امروزه چاقی و اضافه‌وزن به یکی از معضلات جوامع بشری تبدیل شده‌است که علاوه بر برهم زدن ظاهر انسان، بیماری‌های مختلفی را گریبانگیر او می‌کند. همین امر سبب‌شده تا روش‌های گوناگونی برای درمان و حل این مشکل ارائه شود که برخی از آنها غیرعلمی و غیرمجاز می‌باشد و توسط افراد و گروه‌های فرصت‌طلب و فاقد صلاحیت با تبلیغات وسیع و گول‌زننده اعمال می‌شود. بارها در تمام مجامع علمی، توسط متخصصان اعلام شده است که هیچ راه میان‌بر و سریعی برای کاهش وزن وجود ندارد و معتبرترین روش، تغییر شیوه‌زندگی، تعدیل رژیم‌غذایی و افزایش فعالیت بدنی است مگر در مواردی که چاقی و اضافه‌وزن ناشی از مصرف برخی از داروها و یا برخی بیماری‌ها باشد. به همین منظور گاه شاهد رژیم‌های غذایی هستیم که توسط محققان زیادی ارائه می‌شود و هرکدام ویژگی منحصر به فرد خود را دارد. یکی از انواع این رژیم‌ها، اتکینز است و مانند دیگر دستورات غذایی که قبلا ارائه شده است قواعد و قوانین خود را دارد.
رژیم‌غذایی اتکینز
رژیم‌غذایی اتکینز، نوعی رژیم‌غذایی کم کربوهیدرات و پرچرب است. این رژیم توسط رابرت اتکینز، یک پزشک متخصص قلب، ابداع شد. دکتر اتکینز با استفاده از این مقاله در صدد کاهش وزن خود برآمد. او بعد‌ها این روش را در یک سری از کتاب‌ها به نام رژیم انقلابی دکتر اتکینز در سال 1972 به چاپ رساند که از محبوبیت زیادی برخوردار شد. سپس در سال 2002 در کتاب دومش که به نام انقلاب جدید رژیم‌غذایی اتکینز به چاپ رساند اصلاحاتی در بخشی از رژیم‌غذایی اولیه‌اش بوجود آورد اما مفاهیم اصلی تغییری نیافت.
از آنجایی که این رژیم به سرعت در میان مردم رایج شد یک بنگاه اقتصادی به نام Atkins franchise بر اساس این رژیم بوجود آمد که هدف آن تهیه محصولات مورد استفاده علاقمندان به این رژیم بود. این بنگاه به علت محبوبیت رژیم اتکینز بسیار کامیاب بود هر چند این کامیابی با دست‌اندازهایی روبرو شد تا حدی که تنها دو ماه پس از مرگ دکتر اتکینز در ژانویه سال ۲۰۰۵ کمپانی دیگری که توسط وی پایه‌گذاری شده بود به نام Atkins Nutritionals of Ronkonkoma، اعلام ورشکستگی کرد. بعد از یک سال دوباره اوضاع این کمپانی بهتر شد به‌طوری که امروزه علامت تجاری اتکینز بر روی بسیاری محصولات غذایی دیده می‌شود.
اصول رژیم‌غذایی اتکینز
رژیم‌غذایی اتکینز شامل مصرف محدود کربوهیدرات‌ها است در نتیجه بدن به جای آن که از گلوکز به‌عنوان انرژی استفاده کند از چربی‌های ذخیره شده، انرژی مورد نیازش را تامین می‌نماید، به این تغییر مصرف انرژی از کربوهیدرات به چربی کتوزیس می‌گویند. زمانی که سطح قندخون پایین است سطح هورمون انسولین نیزکم است و کاهش میزان انسولین سبب فرایندی به نام لیپولیز یا تجزیه چربی‌ها می‌شود که این چربی‌ها به موادی به نام کتون تبدیل می‌شوند. کتون‌ها در شرایط گرسنگی و شرایطی که بدن قند کافی برای سوزاندن نداشته باشد منبع تامین انرژی برای بدن محسوب می‌شوند.
دکتر اتکینز معتقد است استفاده زیاد از قندها و نشاسته باعث چاقی، دیابت و مشکلات مربوط به آن می‌شود. به عقیده وی مصرف زیاد قندها ، لوزالمعده را مجبور می‌کند که میزان هورمون انسولین بیشتری ترشح کند و همین امر عاملی برای بروز مشکل سوخت و ساز مواد در بدن محسوب می‌شود.
از طرفی مصرف رژیم کم کربوهیدرات موجب کاهش گرسنگی می‌شود زیرا چربی‌ها و پروتئین‌ها نسبت به کربوهیدرات‌ها به مدت زمان طولانی‌تری برای هضم نیاز دارند و از آنجایی که گرسنگی یکی از دلایل شکست رژیم‌های کم‌چرب است دکتر اتکینز معتقد است که به دلایل ذکر‌شده گرفتن این رژیم‌غذایی آسان‌تر است، زیرا فرد به حد کافی می‌تواند پروتئین، چربی و فیبر دریافت نماید.
رژیم اتکینز دارای چهار فاز است
مرحله ۱: فاز القایی
مدت زمان اجرای این مرحله دو هفته می‌باشد. در این مرحله باید مصرف کربوهیدرات‌ها را به میزان حداکثر ٢٠ گرم در روز محدود کرد در نتیجه بدن مجبور به سوزاندن چربی‌ها می‌شود که به این حالت در اصطلاح کتوزیس می‌گویند. هنگامی که بدن وارد حالت کتوزیس می‌شود بوی دهان و بوی ادرار نیز تغییر خواهد کرد. به شرط رعایت‌کردن دقیق رژیم، سرعت کم‌کردن وزن در این مرحله تقریبا بين ۵ تا ٧ کيلوگرم طی دو هفته می‌باشد. از آنجایی که در این مرحله مصرف حداکثر ٢٠ گرم کربوهيدرات در روز مجاز است در نتیجه مصرف میوه، نان، ماکارونی، غلات، سبزیجات نشاسته‌ای و فرآورده‌های لبنی به جز پنیر، خامه و یا کره ممنوع است. مصرف چربی و پروتئين هیچ محدودیتی ندارد. مصرف چای و قهوه ممنوع است به جز چای و قهوه بدون کافئين و یا چای گیاهی. نوشيدن حداقل دو ليتر آب در روز برای موفقیت در این رژیم ضروری است.
مرحله ۲: ادامه از دست‌دادن وزن
این مرحله که بلافاصله بعد ازمرحله ١ شروع می‌شود سبب نزدیک‌شدن تدریجی به وزن هدف می‌شود. در این مرحله افزودن تدریجی کربوهيدرات به ميزان پنج گرم در روز مجاز است و تا زمانی که وزن کم می‌شود این فاز ادامه دارد.
مرحله ۳: آمادگی برای تثبيت وزن
این مرحله مانند مرحله دو است ولی ميزان مصرف کربوهیدرات تا جایی که وزن در حال کاهش است افزایش پيدا می‌کند و فرد می‌تواند 10 گرم کربوهیدرات اضافی به رژیم‌غذایی روزانه‌اش بیافزاید.
مرحله ۴: تثبيت وزن
با ورود به این مرحله در واقع رژیم پایان می‌پذیرد. هدف از این مرحله تثبيت وزن است. در این مرحله با استفاده از تعادل کربوهیدرات که در فاز قبلی بدست آورده‌اید می‌توانید از انواع مواد‌غذایی سالم با بررسی میزان کربوهیدرات‌های آنها برای یک عمر استفاده کنید. توصیه می‌شود در این مرحله از پروتئین‌های بدون چربی همانند گوشت گوساله، سینه مرغ ، ماهی و انواع حبوبات استفاده شود.
مواد غذایی مجاز در مراحل مختلف رژیم اتکينز
مرحله ١
خيار، کاهو، زیتون، جعفری، تربچه، فلفل، قارچ، کرفس، شوید، نعناع، تمام انواع گوشت، روغن، کره، تخم مرغ و پنير.
مرحله ٢
گوجه‌فرنگی، اسفناج، کلم، کلم‌بروکلی، تره‌فرنگی، پياز، بادنجان، کدو، توت‌فرنگی، انواع مغزها از جمله تخمه، بادام، فندق و پسته.
مرحله ٣
به تدریج ميوه و سبزیجاتی را که تاکنون مجاز نبوده می‌توان وارد تغذیه روزانه کرد.
مرحله ۴
در این مرحله باید با دوری از مصرف شيرینی‌جات و کربوهیدرات‌های ساده مثل برنج سفيد و نان سفيد، قند و شکر به ثابت ماندن وزن برای یک عمر کمک کرد.
خطرات رژیم اتکینز
- مانند هر رژیمی، رژیم اتكینز نیز عوارضی دارد به این ترتیب که این رژیم از نظر ویتامین‌آ، ویتامین‌ای، ویتامین‌ب۱، ویتامین‌ب۶، ویتامین‌ب۹ و کلسیم فقیر بوده و مقدار کمی منیزیم، آهن و پتاسیم دارد.
- رژیم‌های کم‌کربوهیدرات ممکن است سبب تولید مقدار زیادی اسید‌اوریک، اوره و مواد‌کتونی در خون شده و سبب ایجاد مشکلاتی برای کلیه‌ها شود. پروتئین زیادی که به دنبال استفاده از این رژیم، وارد بدن می‌شود بار زیادی به كلیه‌ها و كبد وارد می‌کند.
سوتیتر: رژیم‌های کم‌کربوهیدرات ممکن است سبب تولید مقدار زیادی اسید‌اوریک، اوره و مواد‌کتونی در خون شده و سبب ایجاد مشکلاتی برای کلیه‌ها شود
- یبوست شدید، هموروئید، بدبویی‌نفس، ریزش‌مو و عصبانیت شدید از دیگر عوارضی است که می تواند در اثر پیروی از این رژیم حاصل شود.
- بسیاری از محققان معتقدند مصرف بالای چربی‌های حیوانی که در این رژیم وجود دارد می‌تواند بر میزان کلسترول خون اثر نامطلوبی بگذارد و زمینه‌ای برای بروز بیماری‌های قلبی و عروقی شود.
- رژیم اتکینز با دستورالعمل‌های رژیم‌غذایی انجمن قلب آمریکا برای داشتن یک قلب سالم مطابقت ندارد.
- در آمریکا و در سایر کشورها، بحث و جدل‌های بسیاری درباره این رژیم وجود دارد. متخصصان سلامت نسبت به عواقب طولانی‌مدت این رژیم هشدار می‌دهند. آنها به سالم بودن این رژیم مبنی بر جلوگیری از بیماری قلبی، سرطان و سکته مغزی مشکوک هستند. همین‌طور احتمال آزار به استخوان‌ها و صدمه به کبد و کلیه به خاطر حجم بالای پروتئین مصرفی نیز وجود دارد. یکی از اساتید انستیتو تحقیقات سلامت و تغذیه دانشگاه کالیفرنیا، معتقد است بدن روزانه حداقل به 150 میلی‌گرم کربوهیدرات نیاز دارد و هنگامی که کمتر از آن به بدن می‌رسد تنظیم سوخت و ساز بدن دچار اختلال می‌شود . وی اظهار داشت که همه ما می دانیم که مغز برای فعالیت‌هایش به قند کافی نیاز دارد و اگر بدن دچار کمبود شود زمان زیادی لازم دارد تا بتواند از منابع چربی وپروتئینی بدن استفاده و آن را به قند تبدیل کند و سپس به مغز بفرستد و این مدت زمان می‌تواند عامل بروز مشکلات باشد.
- رئیس دپارتمان تغذیه دانشگاه پنسیلوانیا معتقد است در طولانی‌مدت از نظر کاهش وزن اختلاف قابل ملاحظه‌ای بین رژیم اتکینز و سایر رژیم‌ها وجود ندارد. این رژیم محدودیت مواد‌غذایی زیادی را به فرد تحمیل می‌کند به‌طوری که حتی نصف نیاز غذایی اصلی روزانه فرد را هم به وی نمی‌رساند. از این رو بسیاری از محققین تغذیه و منتقدان، این رژیم را به هيچ‌وجه توصيه نمي‌كنند.
- در مطالعه‌ای نشان داده شده است که اگرچه رژیم اتکینز نسبت به رژیم‌غذایی کم‌چرب در مدت بیش از شش ماه، موجب کاهش وزن شده است اما بعد از یک‌سال تفاوت معنی‌داری در کاهش وزن بین این دو رژیم دیده نشده است و بنابراین این رژیم بر یک رژیم سالم و اصولی برتری خاصی ندارد. از طرفی نگهداری این رژیم برای مدت‌طولانی برای افراد کار دشواری است به همین دلیل اگر مایل به پیروی از این رژیم هستید حتما قبل از انجام آن، با متخصصین تغذیه مشورت کنید.
"